57 ҫулти Светлана Петровӑна Чӑваш Енӗн вӗренӳ тата ҫамрӑксен ӗҫӗн министрӗн ҫумӗнчен хӑтарнӑ. Министр ҫумӗнче 15 ҫула яхӑн ӗҫленӗскер 2012 ҫулта пӗрремӗш ҫум пуканне йышӑннӑ. Ӑна пӗлекенсенчен хӑшӗсем: «Шывра та путмасть, вутра та ҫунмасть», — теме юрататчӗҫ. Ҫак сӑмаха вӗсем Светлана Владимировна тӗрлӗ министрпа ӗҫлеме пултарнӑран каланӑ-тӑр.
Ӗҫ биографине Светлана Петрова Шупашкар районӗнчи Ишлейри шкулта пуҫламӑш классене вӗрентнинчен пуҫланӑ. Унта вӑл 1978–1985 ҫулсенче тимленӗ. Унтан КПСС Шупашкар райкомне куҫнӑ, райӗҫтӑвкомра тӑрӑшнӑ. Район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗнче темиҫе уйӑх ӗҫленӗ хыҫҫӑн Чӑваш Енӗн Социаллӑ политика министерствинче ертсе пыракан специалистра вӑй хума тытӑннӑ. Патшалӑхӑн ытти службинче те тӑрӑшнӑ.
Светлана Петрова тӗлӗшпе хушӑва республика Правительствин пуҫлӑхӗ Иван Моторин ӗнер, кӑрлачӑн 12-мӗшӗнче, кӑларнӑ. Хутра Светлана Владимировнӑна тивӗҫлӗ канӑва кайнӑ пирки хӑтарнине палӑртнӑ.
Вырӑнтан тапранман каска ҫӗрет тенӗ ваттисем. Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрӑн стационарлӑ уйрӑмӗсенче ку каларӑша асра ҫирӗп тытаҫҫӗ. Тӑван-пӗтенӗн, ачи-пӑчин хӳтлӗхӗсӗр юлнӑ кинеми-мучисене пӑхакансем вӗсен хырӑмӗ тутӑ та пӳрчӗ ӑшӑ пултӑр тенипех ҫырлахмаҫҫӗ.
Ваттисен ҫуртне лекнисене пурнӑҫпа тан уттарма тӑрӑшнипех пӗрлех сывӑ пурнӑҫ йӑли-йӗркипе туслаштарма ӑнтӑлаҫҫӗ. Ҫак тӗллевпе культурӑпа сиплев, арт-терапи тата реабилитаци канӑвӗ те йӗркелеҫҫӗ. Сывлӑха хавшатас мар тесе ирсерен зарядка тутараҫҫӗ, скандинави утти мелӗпе уҫӑлма, хӗлле йӗлтӗрпе ярӑнма
илсе тухаҫҫӗ. Выртан каска мӑкланнӑ, ҫӳрен каска якалнӑ тесе ахальтен каламаннине кинеми-мучисем хайсем курса-туйса ӗненеҫҫӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев паян 55 ҫул тултарнӑ. Вӑл 1962 ҫулта Шупашкар районӗнчи Тӑманакассинче (халӗ вӑл Кӗҫӗн Турхан ялӗн урамӗ шутланать) ҫуралнӑ. 1990 ҫулта Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче «Агрономи» специальноҫне алла илнӗ, тепӗр ҫичӗ ҫултан вӑл юриспруденци дипломӗллӗ пулса тӑнӑ. Михаил Васильевич ял хуҫалӑх ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ шутланать.
Ӗҫ биографине Михаил Игнатьев «Химпром» акционер обществинче электромонтертан пуҫланӑ. Каярах вӑл тӑван «Прогресс» колхозра уй-хир бригадирӗнче, производство участокӗн пуҫлӑхӗнче ӗҫленӗ. 25 ҫула ҫитсен ӑна хуҫалӑха ертсе пыма шаннӑ. 30 ҫула ҫитмен ҫамрӑка районти Депутатсен пухӑвне суйлани те — Михаил Васильевичӑн биографийӗнчи сумлӑ йӗрсенчен пӗри. 1996 ҫулта Михаил Игнатьев Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗнче тимлеме тытӑнать. Тепӗр виҫӗ ҫултан ӑна Шупашкар район пуҫлӑхӗ пулма шанаҫҫӗ. 2002 ҫулта вара ял хуҫалӑх министрне лартаҫҫӗ. 2010 ҫулхи утӑ уйӑхӗнчен пуҫласа Михаил Игнатьев Чӑваш Ене ертсе пырать.
Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫӗнчи «Чувашский бройлер» (чӑв. Чӑваш бройлерӗ) чӑх-чӗп хапрӑкӗнче цехсене кӑрлачӑн 13-мӗшӗнче чӗпсем ярӗҫ.
Йывӑрлӑха кӗрсе ӳкнӗ предприятире нумай ҫын ӗҫсӗр тӑрса юлчӗ. Хӑй вӑхӑтӗнче вара ӑна республикӑра туса илекен кайӑк-кӗшӗк ашӗн 50 проценчӗ лекнӗ. Халӗ унти темиҫе цеха чӗпсем лартасси пирки предприятин ӗҫ тӑвакан директорӗ Сергей Шпарев Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче иртнӗ канашлура пӗлтернӗ.
Сергей Шпарев пӗлтернӗ тӑрӑх, инкубацие 206,6 пин штук ҫӑмарта лартнӑ. Вӗсен кросӗ — HubbardF-15. Бройлерсене ӳстермелли 16 цех валли тата 4484,8 пин штук ҫӑмарта туянма палӑртнӑ. Ҫӑмарта тумалли чӑхсене ӳстерме чӗп ака уйӑхӗн 21-мӗшӗнче илсе килесшӗн. Чӑх ашне пуш уйӑхӗнче сутма тытӑнасшӑн.
«Чӑваш биопродукчӗ» тавар паллин пӗлтерӗшне ӳстерес тесе ҫак конкурса виҫҫӗмӗш хут ирттернӗ. Унта 1-4-мӗш класра вӗренекен ачасем хутшӑннӑ. Жюри пӗтӗмпе 136 ӗҫе хакланӑ, вӗсенчен чи лайӑх 6 ӗҫе суйланӑ.
Ачасем ӳкернӗ пулин те ӳкерчӗксем тарӑн шухӑшлӑ. Шӑпӑрлансем республикӑра апат-ҫимӗҫ мӗнле туса кӑларнине, вӑл пахалӑхлӑ пулнине ӗнентерме тӑрӑшнӑ.
Шупашкар районӗнчи Салапайкасси шкулӗнче вӗренекен Максим Исаев пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ. Ӑна ку ӗҫре амӑшӗ те пулӑшнӑ. Максимпа амӑшӗ Тамара Шатаева шухӑшланӑ тӑрӑх, сӗтел ҫине хамӑр ял хуҫалӑхӗнче туса илнӗ продукцие хумалла.
Алия Манинова, вӑл 1-мӗш класра кӑна вӗренет, малти вырӑна йышӑннӑ. Вӑл ӳкерчӗкре хӑйӗн ялне сӑнланӑ. Конкурса хутшӑннӑ тепӗр 4 ачана та Чӑваш Енри пысӑк предприятисем парнесемпе хавхалантарнӑ. Вӗсем пурте ЧР Элтеперӗн елкине кайӗҫ.
Республикӑра юлашки вӑхӑтра агроклассем уҫӑлма тытӑнчӗҫ. Пӗрремӗшне Красноармейски районӗнчи Трак шкулӗнче уҫнӑччӗ, иккӗмӗшне — Шупашкар районӗнчи Янӑш шкулӗнче. Паян, раштавӑн 29-мӗшенче, тӑваттӑмӗшне ӗҫлеттерсе янӑ. Ӑна Патӑрьелти 2-мӗш вӑтам шкулта йӗркеленӗ.
Вӗренӳ класне уҫма Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов, вӗренӳ тата ҫамрӑксен ӗҫӗн министрӗ Юрий Исаев, экономика министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Инна Антонова, Патӑрьел район пуҫлӑхӗ, ЧР Элтеперӗн советникӗ Михаил Петров, асӑннӑ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Рудольф Селиванов, Чӑваш патшалӑх ялхуҫалӑх академийӗн ректорӗ Андрей Макушев хутшӑннӑ.
Агрокласс естествӑлла ӑслӑлӑх тата инженери енӗсемлӗ пулӗ. Унта 10—11-мӗш классенче вӗренекенсем ял хуҫалӑх академийӗ хатӗрленӗ программӑсемпе вӗренӗҫ.
ТУ-154 самолет Хура тинӗсе ӳкни пирки, унта чӑваш каччи Максим Иванов пулни ҫинчен хыпарланӑччӗ.
Ӗнер ҫакӑ паллӑ пулнӑ: Александров ячӗллӗ ансамбль ҫемйисене 1 миллион тенкӗ парӗҫ. Ку укҫана Социаллӑ страхлав фончӗ уйӑрӗ.
Самолетра пулнӑ ҫынсен ҫемйисене, Сывлӑш кодексӗпе килӗшӳллӗн, 2 миллион тенкӗ парӗҫ.
Социаллӑ страхлав фончӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, самолетра пулнӑ 92 ҫынран 72-шӗ хӑйсене страхланӑ. Страхлав укҫине арӑмӗ е упӑшки, ҫул ҫитмен ачисем илме пултарӗҫ.
Аса илтерер: Максим Иванов Пушкӑртстанра ҫуралнӑ чӑваш, арӑмӗ Чӑваш Енри Шупашкар районӗнчи Шупашкаркассинчен.
Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫӗнчи «Чувашский бройлер» (чӑв. Чӑваш бройлерӗ) чӑх-чӗп хапрӑкне Чӑваш Енӗн Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерстви сутса ярасшӑнах. Хапрӑкӑн акцийӗн 49 проценчӗ — республика аллинче.
Акцие сутассишӗн унччен те темиҫе хут аукцион ирттерчӗ. Панкурта тухас патне ҫитнӗ предприятие илекен тупӑнман енне сутма май килмерӗ. Чӳк уйӑхӗн 23-мӗшӗнчи аукцион та ӑнӑҫсӑр вӗҫленнӗччӗ.
Черетлӗ аукциона ЧР Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерстви 2017 ҫулхи раштавӑн 3-мӗшне палӑртнӑ. Туянас текенсен заявкисене ҫитес ҫулхи кӑрлачӑн 30-мӗшӗччен йышӑнӗҫ.
Хӑй вӑхӑтӗнче ҫирӗп аталаннӑ предприятири лару-тӑру халӗ те уҫӑмланса ҫитмен: штата чакарнипе тухса кайнисем шалу илеймесӗр хӑшкӑлаҫҫӗ, предприятие панкрута кӑларма РФ Перекет банкӗ тата Чулхулари «Корма и концентраты» общество суда тӑратнӑ тавӑҫсене ҫитес ҫулхи кӑрлачра пӑхса тухмалла.
Чӑваш Енӗн таврапӗлӳҫисем нумаях пулмасть хӑйсен пӗтӗмлетӳллӗ ларӑвне пухӑннӑччӗ. Раштавӑн 22-мӗшӗнчи ҫав калаҫура краеведсем Сӑвар-пӑлхарсен культурин тата пуштӑ историйӗн музейне уҫасси пирки калаҫнӑ. Аваллӑх управҫин экспозицийӗн проектне те кӑтартнӑ. Унпа Чӑваш Енри таврапӗлӳҫӗсен канашӗн ертӳҫи Сергей Сорокин паллаштарнӑ. Музея хастарсем 2017 ҫулхи ҫулла уҫасшӑн. Ӑна Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗнчи Таврапӗлӳпе туризм центрӗнче йӗркелесшӗн.
Таврапӗлӳҫӗсен ларӑвӗнче, аса илтерер, Антонина Андреева тата Лина Яникова мезейҫӑсем, Сергей Утриван геронтолог, Ильтимер Ефремов кинорежиссер, Роза Степанова вулавӑш ӗҫченӗ, Эдуард Ушаков, Валерий Виноградов, Валерий Ивановский халӑх академикӗсем тата ыттисем тухса калаҫнӑччӗ.
Кӑҫалхи вунпӗр уйӑхра пирӗ республикӑра ҫемье ҫавӑрас шухӑшлисем пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен 22,7 процент сахалланнӑ. Уйрӑлакансен йышӗ вара чакман — 2,3 процент нумайланнӑ.
Туй кӗрлеттерекенсем сахалланнӑран-ши, ача ҫуратакансем те йышлӑ мар: ҫемьене ҫӗн кайӑк килесси кӑҫалхи кӑрлач-юпа уйӑхӗсенче 3,4 процент чакнӑ. 11 уйӑхра 15169 пепке ҫуралнӑ. Ку шутран 37,1% — ҫемьери пӗрремӗш ача, 45,2% – иккӗмӗш, 13,4% – виҫҫӗмӗш.
Маларах ялта ытларах ҫурататчӗҫ пулсан, халӗ апла мар: 10147 ача хулара ҫуралнӑ, ыттисем — ялта. Ача йышлӑ ҫуратакансем Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Шупашкар районӗнче, Канаш хулинче тата Патӑрьел районӗнче. Ҫӗмӗрле, Пӑрачкав, Шӑмӑршӑ, Пӑрачкав районӗсенче йыш хушма васкамаҫҫӗ.
+13.3 °C